Pijn bij uw konijn herkennen
Door pijn kunnen konijnen stress ervaren en zullen ze zich anders gedragen. Elk konijn zal net wat anders reageren op pijn. Daarom is het belangrijk dat u weet wat het normale gedrag is van uw konijn zodat u ook de kleine gedragsveranderingen goed opmerkt. Gedraagt uw konijn zich anders dan normaal, of beweegt of ligt hij anders? Dit kunnen allemaal aanwijzingen zijn voor pijn. In de opsommingen hieronder ziet u bij welke veranderingen u zeker contact met de dierenarts moet opnemen.
Thuis, in een vertrouwde omgeving, zal uw konijn de pijnsignalen het meest betrouwbaar laten zien. Vertel daarom altijd aan uw dierenarts welk gedrag uw konijn thuis laat zien zodat u samen met uw dierenarts kunt bepalen of er inderdaad sprake is van pijn.
Wat doet een konijn als het pijn heeft?
Welke houding heeft een konijn met pijn? En bij welke veranderingen in het gedrag moet u als baasje extra goed opletten? Dat leest u hieronder. Neem bij twijfel altijd contact op met uw dierenarts.
Lichamelijke veranderingen
- Ademhaling: konijnen met pijn krijgen een snelle en oppervlakkige ademhaling. Houdt er rekening mee dat konijnen dit ook zullen doen als het warm is buiten. Twijfelt u of er sprake is van pijn of dat uw konijn last heeft van de warmte? Zet uw konijn dan tijdelijk in een koelere ruimte en kijk of de ademhaling weer normaal wordt. Als dit niet het geval is dan heeft het konijn waarschijnlijk pijn.
- Eetlust: konijnen met pijn zullen minder eten of zelfs helemaal stoppen met eten. Hierdoor zal het maagdarmkanaal langzamer werken of helemaal stil komen te liggen. Dit is levensbedreigend en konijnen kunnen hierdoor overlijden. Konijnen die niet eten of minder eten moeten altijd met spoed naar de dierenarts.
- Ontlasting: Als er meerdere konijnen in het hok zitten dan kan het lastig zijn om te bepalen of alle konijnen voldoende eten. Een aanwijzing voor minder eten is de grootte en hoeveelheid van de keutels. Als er kleine, minder of zelfs geen keutels in het hok liggen dan is het waarschijnlijk dat een of meerdere van de konijnen minder eet.
- Gewicht: Ook het gewicht van het konijn kan een aanwijzing geven voor het eetgedrag. Het is daarom van belang om de ontlasting en het gewicht van uw konijnen regelmatig te controleren en bij veranderingen in te grijpen.
- Drinken & urine: Ook een verandering in het drinkgedrag, zoals meer of minder drinken, kan een aanwijzing zijn voor pijn. Is de drinkfles of drinkbak sneller leeg of juist voller dan normaal, dan is dit een teken dat u uw konijnen in de gaten moet houden. De hoeveelheid urine kan ook informatie geven over het drinkgedrag
Verandering in beweging en houding bij konijn met pijn
- Ineengedoken: het konijn blijft in een hoekje van de kooi zitten. Bij buikpijn houden konijnen hun buik opgetrokken en zitten zij ineengedoken of houden ze de buik tegen de grond.
- Voortdurend van houding wisselen: het dier lijkt geen comfortabele houding te kunnen vinden.
- Overige houdingen: sommige konijnen liggen met een bolle rug of houden de kop strak omhoog.
- Beweging: bij pijn zullen konijnen minder bewegen en kan het voorkomen dat ze niet meer willen of kunnen staan. Sommige konijnen zullen meer graven en zich onder de grond proberen te verstoppen. Bij aandoeningen aan het bewegingsapparaat kunnen konijnen kreupel of stijf lopen en de balans verliezen.
- Gezichtsuitdrukking: bij pijn zal de gezichtsuitdrukking van konijnen veranderen, dit kan wat lastiger te herkennen zijn dan de bovengenoemde pijnsignalen. Zo zal het konijn de oogleden samenknijpen en kunnen de ogen dieper liggen of juist uitpuilen. Afgeplatte wangen, een aangespannen neus en platte oren kunnen ook passen bij pijn. Ook de snorharen kunnen informatie verschaffen; houdt het konijn deze recht naar voren dan kan er sprake zijn van pijn.
Gedrag bij konijn met pijn
- Kwijlen: konijnen met pijn kunnen gaan kwijlen. Dit is te zien doordat de vacht rondom de bek en op de kin van het konijn nat of verkleurd is. Vaak wordt dan ook een geïrriteerde, rode huid gezien.
- Verstoppen & isoleren: wanneer konijnen pijn hebben dan zullen ze zich verstoppen en zullen ze zich isoleren van hun maatje(s). Wees altijd alert als een konijn alleen in een hoekje zit.
- Geluid maken: in tegenstelling tot andere diersoorten zullen konijnen maar zeer zelden geluid maken bij pijn. Alleen bij zeer ernstige acute pijn en angst, bij aanvallen en vlak voor het sterven kunnen konijnen gillen, piepen of schreeuwen. Als u dit hoort is er iets zeer ernstigs aan de hand en moet u direct contact op te nemen met uw dierenarts.
- Knarsetanden: een geluid wat konijnen wel geregeld maken bij pijn is knarsetanden. Luid knarsetanden kan een uiting zijn van pijn, bij sommige konijnen zal de kin door het kwijlen ook nat zijn. Houdt er rekening mee dat konijnen die zich prettig voelen ook soms zachtjes een aantal keer met de tanden en kiezen over elkaar schuiven, er zit echter een wezenlijk verschil tussen dit zachte “knarsetanden” en het luide knarsetanden bij pijn.
- Verandering van het humeur: een verandering van het temperament kan een teken zijn van pijn. Zo kunnen konijnen agressiever of juist passiever/stiller worden. Ook kunnen konijnen met pijn geen interesse in de omgeving hebben en lusteloos of sloom zijn.
- Vacht: doordat konijnen met pijn de vacht minder verzorgen kan deze een doffe of vettige uitstraling hebben. Wanneer het konijn pijn heeft op een specifieke plek kan het deze plek juist extra gaan wassen. Het kan ook zijn dat het konijn een opgezette vacht heeft.
- Interactie met mensen: het niet naar voren komen of van zich laten horen bij rituelen waarbij het konijn dit normaal wel doet, is een belangrijk teken van pijn. Vaak willen konijnen met rust gelaten worden, vluchten ze en zoeken ze minder contact met mensen. Sommige konijnen kunnen bijten als u ze benadert.
- Optillen: konijnen die normaal gesproken tegenstribbelen bij het oppakken maar dit ineens gemakkelijk toelaten kunnen pijn hebben of ziek zijn. Ook het tegenovergestelde, konijnen die zich normaal gesproken makkelijk op laten pakken maar dit plots niet meer accepteren, kunnen pijn hebben.
Vermoedt u dat konijn pijn heeft als u hem of haar aanraakt? Neem dan altijd contact op met dierenarts.
Waarom het belangrijk is om pijn bij konijnen snel te ontdekken en behandelen
Pijn bij konijnen geeft stress. Dit is zeker het geval wanneer vlot herstel uitblijft of herstel helemaal niet mogelijk is zoals bij bepaalde aandoeningen.
Voorkomen van chronische pijn
Als pijn te lang aanhoudt en er geen goed passende behandeling wordt aangeboden, kan dit nadelige gevolgen hebben. Zo kan ook milde acute pijn zonder behandeling overgaan in chronische pijn en dat betekent dat het konijn overgevoelig wordt voor pijn. Hierdoor is de pijnbeleving heftiger en kan zelfs een lichte aanraking voor pijn zorgen.
De behandeling van chronische pijn is ook wat intensiever. Daarom is het van belang om bij tekenen van pijn contact op te nemen met uw dierenarts.
Laat uw konijn regelmatig checken door de dierenarts
Als u regelmatig bij de dierenarts komt, dan checkt deze (tijdig) of uw konijn pijn heeft en iets mankeert. Zo voorkomt u dat uw konijn met pijn rondloopt en verkleint u de kans dat de pijn chronisch of onnodig ernstig wordt.
Pijnstilling bij konijn
Pijnstilling bij konijnen is, net als bij mensen, belangrijk om de ‘normale’ dingen te kunnen doen; goed slapen, eten en drinken. Uw dierenarts zorgt ervoor dat uw konijn de juiste medicatie krijgt. Hierdoor kan uw konijn na bijvoorbeeld ziekte of een operatie sneller herstellen.
LET OP: geef uw konijn nooit pijnstillers voor mensen! Deze zijn in alle gevallen giftig! Uw dierenarts zal bij vermoeden van pijn, specifieke effectieve pijnstillers voor het konijn voorschrijven. En tips geven hoe de vochtbalans extra te ondersteunen.
Wat is pijn eigenlijk?
Pijn is een onplezierig gevoel dat aangeeft dat er schade aan het lichaam is of zou kunnen ontstaan. In tegenstelling tot chronische pijn, is acute pijn geen ziekte maar een kenmerk van een ziekte. Het is dus een symptoom van een onderliggende aandoening.
Functionele pijn
Pijn hoeft niet altijd ernstig te zijn en kan dan in natuurlijk voorkomende situaties soms on onbehandeld blijven, zonder dat dit problemen geeft. Als een konijn bijvoorbeeld in een scherp stukje hooi stapt, dan zal het als reflex de poot terugtrekken waardoor verdere schade wordt voorkomen. De scherpe pijn zal binnen minuten overgaan in een zeurende pijn. Dit zorgt ervoor dat het konijn het gedrag aan gaat passen, bijvoorbeeld door de poot een dag wat te ontzien en minder te belasten. Hierdoor wordt verdere schade voorkomen en kan de poot vlot herstellen.
In dit voorbeeld spreken we van functionele pijn: de continue zeurende pijn is kort van duur (uren) en passend bij de zeer beperkte beschadiging. Functionele pijn zal met of zonder ontstekingsremming of pijnstilling tot snel herstel leiden en hoeft dan ook niet fanatiek bestreden te worden. Ook zonder ontstekingsremmende pijnstilling zal de poot niet merkbaar langzamer of minder volledig herstellen. Het ongemak voor het dier is beperkt.
Dit is een heel ander geval dan wanneer we het hebben over ziekmakende pijn.
Ziekmakende pijn
Bij ziekmakende pijn kan het dier minder goed met de pijn omgaan en duurt de pijn ook veel langer dan de opgetreden beschadiging. Dit gebeurt al bij wat grotere operaties die veel napijn geven. Maar ook bij bepaalde aandoeningen en ziekten. Door de aanhoudende pijn en het ongemak past het konijn zijn gedrag zo aan dat dit goed herstel juist tegenwerkt.
Denk bijvoorbeeld aan verstoppen en niet eten, waardoor het konijn te weinig voedingsstoffen binnenkrijgt voor zijn herstel. En overmatig likken bij een wond kan ervoor zorgen dat een verwonding uit zichzelf niet goed kan herstellen of geïnfecteerd dreigt te raken.
Acute en chronische pijn
Bij pijn kan er ook onderscheidt gemaakt worden in de duur van de pijn: acute en chronische pijn.
Acute pijn ontstaat snel en is vaak gemakkelijk te herkennen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een botbreuk, aanrijding of een snee van een scherp stuk glas.
Chronische pijn is pijn die langer aanhoudt, zoals pijn door osteoarthritis (vaak artrose genoemd).
Waarom laten konijnen niet zien dat ze pijn hebben?
Of dieren laten zien dat ze pijn hebben, hangt af van een aantal voorwaarden. Pas als een dier zich veilig voelt en baat heeft bij het tonen van pijn, zal het dier signalen afgeven aan de omgeving (soortgenoten, andere dieren of mensen) dat er iets aan de hand is. Maar bij vluchtdieren zoals konijnen is het vanuit het dier zelf gezien helemaal niet in het belang van het dier om te tonen dat het pijn heeft. Het tonen van pijn is dan namelijk een teken dat je een “makkelijke” prooi bent en uitgezocht wordt als feestmaal voor roofdieren. In deze situaties vermindert het tonen van pijn de overlevingskansen en zullen dieren er veel aan doen, om geen duidelijke signalen van zwakte of pijn te tonen. Maar ook in die gevallen, kunnen we door diersoortspecifieke taal "te leren spreken", de subtiele(re) signalen oppikken. In dit artikel zal hier verder op in gegaan worden
Veel oudere konijnen lijden pijn, zonder dat baasjes dit weten
Net zoals bij mensen, hebben konijnen op leeftijd een verhoogd risico op het krijgen van kanker. Wist u dat 47% van de konijnen huidtumoren ontwikkeld en bijna 21% kwaadaardige borstkanker krijgt?
Ook osteoarthritis (vaak artrose genoemd) komt vaker voor bij het oude konijn. Bij osteoarthritis zullen konijnen door pijn, minder willen lopen waardoor er ook een groter risico is op het ontstaan van een voetzoolontsteking. Juist door deze “ouderdomskwaaltjes” die gepaard gaan met chronische pijn, is het bij oudere konijnen van belang regelmatig een gezondheidscontrole te laten doen zodat pijn al in een zo vroeg mogelijk stadium opgespoord kan worden en de nadelige effecten van pijn kunnen worden voorkomen.
Wat te doen als u pijn vermoedt bij uw konijn?
Omdat konijnen prooidieren zijn proberen ze pijn altijd zoveel mogelijk te verbergen. Hoewel pijn de oorzaak van de stress kan zijn, kunnen er ook andere redenen zijn waarom uw konijn stress gedrag laat zien. Hierdoor kan het lastig zijn om er zelf achter te komen, of pijn de onderliggende oorzaak is van de vertoonde gedragingen. Denkt u dat uw konijn pijn of stress heeft, of twijfelt u hierover?
Neem dan voor advies contact op met uw dierenarts om een afspraak te maken en te beoordelen of er sprake is van pijn en de ernst ervan.
Met spoed naar de dierenarts
U moet met spoed met uw konijn naar de dierenarts wanneer uw konijn:
- Gilt
- Stopt met eten of minder eet
- Stopt met keutelen of minder keutelt
- Een opgezette of pijnlijke buik heeft
- Met open bek ademt
- Duidelijk aanwezig letsel heeft zoals een breuk of wond
- Bloedingen heeft
- Stuiptrekkingen heeft
- Stil in een hoekje zit
- Uitgestrekt ligt met halfgesloten ogen en zich niet meer kan bewegen
- Lusteloos is
- Weinig reageert op de omgeving
- Zwellingen rond de ogen heeft
- Witte maden op de vacht van de billen heeft
- Als uw voedster (vrouwelijk konijn) bloed verliest via de vagina is het verstandig om binnen afzienbare tijd een dierenarts raad te plegen.
Overleg bij twijfel altijd met uw dierenkliniek. Die heeft liever dat u tijdens kantooruren belt voor een kleinigheidje dan dat u te laat belt.
Gerelateerde artikelen:
Veel voorkomende konijnenziektes
Myxomatose konijn
Konijn loopt mank
Gebitsproblemen konijn
_________________________________________________________________________________
Auteur: Joost Uilenreef, DVM MVR DipECVAA
EBVS®-erkend specialist anesthesiologie en pijnmanagement
Buitengewoon-lid Nederlandse Vereniging van Anesthesiologie (NVA)
Werkzaam bij AniCura Specialistische Dierenkliniek Utrecht https://www.s-d-u.nl/
Bronnen
1: Baum B. (2021). Not Just Uterine Adenocarcinoma-Neoplastic and Non-Neoplastic Masses in Domestic Pet Rabbits (Oryctolagus cuniculus): A Review. Veterinary pathology, 58(5), 890–900. https://doi.org/10.1177/03009858211002190
2: Baba, N., & von Haam, E. (1972). Animal model: spontaneous adenocarcinoma in aged rabbits. The American journal of pathology, 68(3), 653–656.
3: Quesenberry, K.E., Orcutt, C.J., Mans, C. & Carpenter, J.W. (2020). Ferrets, Rabbits & Rodents. 4th edition. Chapter 13, 15, 31 & 39
4: Mäkitaipale, J., Harcourt-Brown, F. M., & Laitinen-Vapaavuori, O. (2015). Health survey of 167 pet rabbits (Oryctolagus cuniculus) in Finland. The Veterinary record, 177(16), 418. https://doi.org/10.1136/vr.103213
Overige:
LICG bestand
AniCura folder pijnbestrijding
Rabbit Grimace Scale